Onderzoek
De gemeente Utrecht en Oog voor Warmte hebben in 2023 en 2024 twee haalbaarheidsonderzoeken laten uitvoeren naar de mogelijkheden om de buurt zonder aardgas te verwarmen. Bureau Ekwadraat deed samen met EnergieSamen een verkennend onderzoek naar de technische en financiële mogelijkheden. Daarna verzorgde bureau Greenvis een aanvullend onderzoek om enkele aspecten nader te bekijken.
Daarnaast deed Enneüs in het najaar van 2024 onderzoek onder de bewoners van Oog in Al, onder andere naar aspecten die zij belangrijk vinden bij de verschillende warmteoplossingen.
In 2025 verdiepte de werkgroep Techniek & Kosten van Oog voor Warmte zich verder in de uitkomsten van de technische onderzoeken vanEkwadraat en GreenVis en in het Enneüs bewonersonderzoek. Ook deed Oog voor Warmte in juni 2025 aanvullend onderzoek naar de mening van buurtbewoners. Tenslotte ontvingen we aanvullend onderzoek naar kosten.
De samenvatting van al deze onderzoeken vind je hieronder.
Haalbaarheidsonderzoek Ekwadraat en EnergieSamen
Bureau Ekwadraat en EnergieSamen hebben onderzoek gedaan naar duurzame opties voor aardgasvrij verwarmen in Oog in Al. Dat gebeurde in opdracht van de gemeente Utrecht en Oog voor Warmte.
De bevindingen staan in een onderzoeksrapport dat in maart 2024 is gedeeld met Oog voor Warmte en gemeente. Hieronder staat een samenvatting hiervan. Je kunt ook het volledige rapport downloaden: Rapportage Haalbaarheidsonderzoek Oog in Al – Definitief .
Opzet onderzoek
Ekwadraat heeft eerst gekeken wat voor soort woningen er in Oog in Al staan. De meeste woningen zijn vóór 1940 gebouwd, maar er staan ook nieuwere woningen. Om de exacte warmtevraag te onderzoeken is bij 79 woningen een thuisscan uitgevoerd. Het energieverbruik en piekvermogen dat blijkt uit deze thuisscans ligt lager dan verwacht op basis van openbare data.
Ekwadraat onderzocht welke duurzame bronnen gebruikt kunnen worden voor het verwarmen van de woningen in Oog in Al. Uit een groot aantal bronnen is een selectie gemaakt van de meest kansrijke bronnen op basis van beleid, kosten en haalbaarheid.
Inventarisatie duurzame bronnen
Deze bronnen passen niet in een aardgasvrij Oog in Al:
- Aardgas: past niet, omdat het een tijdelijke oplossing is
- Waterstof: past niet, omdat er niet veel beschikbaarheid is voor woningen
- Restwarmte: niet snel beschikbaar
- Geothermie: ingewikkeld en onzeker, en niet beschikbaar voor één wijk
- Biomassa: niet veel beschikbaar
- Groen gas: niet veel beschikbaar voor woningen en hoge kosten verwacht
Deze bronnen passen wel in een aardagsvrij Oog in Al:
- Zonthermie
- Warmte uit water
- Warmte uit lucht
- Warmte uit de bodem tot 50 meter diepte
- Warmte uit warmtenet Eneco
Onderzoek warmtesystemen
De analyse leverde vijf duurzame bronnen op die gebruikt kunnen worden (rechter kolom hierboven). Op basis hiervan zijn de volgende zes ‘warmtesystemen’ onderzocht:
(een warmtesysteem is de manier waarop warmte van de bron naar de gebruiker kan komen)
1. Individuele Lucht-Water warmtepompen
2. Warmtenet op basis van PVT-panelen
3. Bronnet (ZLT) aquathermie + individuele warmtepompen
4. Lage temperatuur (LT) warmtenet met aquathermie vanuit het Amsterdam-Rijnkanaal 5. Midden temperatuur (MT) warmtenet met aquathermie vanuit het Amsterdam- Rijnkanaal
6. Midden temperatuur (MT) warmtenet op basis van stadswarmtenet Eneco
De zes warmtesystemen zijn eerst onderzocht en met elkaar vergeleken op basis van maatschappelijke kosten. Dit zijn alle uitgaven voor het mogelijk maken van het systeem, waaronder aanleg of versterking infrastructuur, isolatie woningen, installaties, jaarlijks onderhoud en uitgaven voor productie van warmte. De maatschappelijke kosten voor netten met PVT en LT (optie 2 en 4) waren zo hoog dat deze varianten afvielen voor het verder onderzoek.
Multi-criteria analyse
De overgebleven vier varianten zijn vervolgens met elkaar vergeleken op basis van:
- kosten en inkomsten voor bewoners en de netbeheerder en warmteproducent
- niet-meetbare eigenschappen, zoals duurzaamheid en gedoe in de woning
- overige aspecten: ruimte in de buurt, stedelijk, toekomstbestendig
Kosten: Bij de berekening van de kosten c.q. financiële haalbaarheid is als uitgangspunt het “niet meer dan anders”-principe gehanteerd: de energiekosten voor de gebruiker mogen niet hoger zijn dan verwarming met aardgas. Op basis daarvan is de onrendabele top berekend. Dit gat is de businesscase moet worden ingevuld met maatschappelijk geld/subsidie. Optie 5 en 6 lijken het goedkoopst in aanschaf te zijn voor bewoners. Optie 3 heeft voor bewoners de hoogste aanschafkosten, doordat ze daarvoor een warmtepomp en aangepaste verwarming moeten kopen. In ieder warmtesysteem betalen bewoners voor de
maandelijkse energierekening. Deze rekening is bij optie 1 het laagst. Alle opties kennen nu nog een onrendabel top.
Duurzaamheid: Opties 3 en 5 kregen de beste scores voor duurzaamheid door de lagere energievraag en in de buurt beschikbare bronnen.
Wooncomfort: Hier werd gekeken naar de ruimte die het systeem inneemt in de woning, de keuzevrijheid voor bewoners, het tempo waarop bewoners moeten beslissen over te gaan op het nieuwe systeem, koeling en geluid. Optie 5 en 6 scoren hier over het algemeen het beste. Dat komt doordat weinig aanpassingen (zoals een warmtepomp en aanpassing van de radiatoren) in de woning nodig zijn. Ook bieden deze opties meer vrijheid bij de keuze om de woning te isoleren en wanneer.
Overig: Andere eigenschappen die beoordeeld werden, zijn de ruimte die het systeem inneemt in de wijk, de invloed op de rest van de stad en of het klaar is voor de toekomst. Opties 5 en 6 scoren hier goed, doordat deze in de buurt niet heel veel ruimte innemen, deze systemen goed zijn uit te breiden en te koppelen aan nieuwe bronnen in de buurt, en er geen vol stroomnet door ontstaat.
Betrokkenheid buurtbewoners
De bewoners van de wijk zijn op meerdere momenten betrokken bij het onderzoek. Gedurende het project waren er drie bewonersavonden. Hier zijn doel en aanpak van het onderzoek toegelicht en later de tussenresultaten. Ook konden bewoners meedenken over het verloop van het verder onderzoek. Bijvoorbeeld over de criteria voor het beoordelen van de verschillende varianten. Het hele proces van participatie en communicatie werd begeleid door EnergieSamen
Conclusie en advies
Ekwadraat adviseert op basis van de resultaten van het onderzoek een Midden temperatuur (MT) warmtenet met aquathermie vanuit het AmsterdamRijnkanaal (optie 5) als beste warmtesysteem voor Oog in Al. Deze voorkeursvariant heeft weliswaar niet de laagste maatschappelijke kosten, maar het past goed bij de woningen in de wijk, kost de bewoners het minste geld en de bronnen zijn duurzaam en uit de buurt.
Aanvullend haalbaarheidsonderzoek Greenvis
In 2024 is door Greenvis een aanvullend haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd in opdracht van de gemeente Utrecht. Oog voor Warmte was betrokken bij de begeleiding van dit onderzoek.
Uit het eerste onderzoek bleek dat het Amsterdam-Rijnkanaal de beste bron is voor aquathermie van het collectieve warmtenet. Daarom leek het de moeite waard om te onderzoeken of het technisch en economisch haalbaar is om Halve Maan mee te nemen in de aanpak naar aardgasvrij.
Hieronder staat een samenvatting van het onderzoek. Je kunt ook het volledige rapport downloaden: Rapportage Greenvis – Haalbaarheidsstudie collectief warmtesysteem
Opzet onderzoek
Greenvis heeft een aantal scenario’s van het warmtenet verder uitgewerkt en vervolgens per scenario een vergelijking gemaakt van realisatie alleen in Oog in Al of in Oog in Al en Halve maan.
Deze vijf scenario’s zijn bekeken:
- Midden Temperatuur (MT) net met bron Amsterdam-Rijnkanaal
- Midden Temperatuur (MT) net met bron Merwedekanaal
- Zeer lage Temperatuur (ZL) net met bron Amsterdam-Rijnkanaal
- Zeer lage temperatuur (ZLT) net met bron Merwedekanaal
- Uitbreiding van het bestaande Eneco warmtenet
Er is gekeken naar de benodigde capaciteit en installaties. En naar de ruimtelijke inpasbaarheid van het leidingnet en van de installaties. Hieruit bleek dat een ZLT-net vanuit het Merwedekanaal voor beide buurten zeer moeilijk zou zijn.
Daarna is een schetsontwerp gemaakt van het primaire transportnet en het secundaire distributienet. Per scenario is een begroting van alle investeringskosten gemaakt.
Knelpunten
Bij het onderzoek kwamen enkele knelpunten naar voren rond de bomen: de wortelzone van bomen geeft op sommige plaatsen problemen bij beoogde locatie van het primaire leidingnet. Daarnaast is er soms krapte in de ondergrond door aanwezigheid van andere ondergrondse infra. De kruising van de Lessinglaan vraagt om een boring onder de weg door. Deze knelpunten zullen bij verder ontwerp nader bekeken moeten worden.
Conclusie
De conclusie van het onderzoek door Greenvis is dat alle onderzochte systemen technisch inpasbaar zijn. Wel zijn bij een ZLT net veel WKO’s nodig. Dat zijn er zoveel dat hun interferentiegebied buiten de buurtgrenzen loopt. De bronlocatie aan het Amsterdam-Rijnkanaal heeft een grotere haalbaarheid, onder andere door een hogere toegestane hoeveelheid koudelozing.
De resultaten laten zien dat een uitbreiding van het systeem van Oog in Al naar Halve Maan een kostenvoordeel met zich meebrengt Verder zijn de investeringskosten voor een warmtenet of bronnet met dezelfde bron vergelijkbaar. Het scenario van uitbreiding van het warmtenet van Eneco is het goedkoopst. Allereerst omdat hier geen kosten van een warmtebron worden meegerekend zoals bij de ander scenario’s. Eenook omdat woningen in dit scenario slechts geïsoleerd hoeven te worden tot label D in plaats van B bij de andere opties.
Bewonersonderzoek Enneüs
In 2024 deed Enneüs in opdracht van de gemeente Utrecht en Oog voor Warmte onderzoek onder bewoners van Oog in Al. Naast technische haalbaarheid is het namelijk ook belangrijk dat de buurtbewoners betrokken zijn en participeren in het traject naar aardgasvrij. In het onderzoek is onder andere geïnventariseerd in hoeverre de inwoners op de hoogte zijn van warmteopties en welke aspecten zij belangrijk vinden bij de verschillende warmteoplossingen.
Een samenvatting van het onderzoek staat op de Factsheet Enneus onderzoek Aardgasvrij Oog in Al
Onderzoek werkgroep Techniek & Kosten van Oog voor Warmte
De werkgroep Techniek & Kosten van Oog voor Warmte verdiepte zich in de uitkomsten van de technische onderzoeken (Ekwadraat en GreenVis) en het bewonersonderzoek van Enneüs. De werkgroep constateerde dat een ZLT warmtenet op het gebied van techniek en duurzaamheid een aantal voordelen heeft ten opzichte van een MT warmtenet. Op basis hiervan heeft de werkgroep een voorkeur voor de ZLT variant.
Een samenvatting van de bevindingen van de werkgroep staat in het document Advies ZLT-MT van de WG-TenK van Oog voor Warmte.
Bewonersonderzoek Oog voor Warmte
In juni 2025 deed Oog voor Warmte onderzoek onder buurtbewoners als aanvulling op het onderzoek van Enneüs uit 2024. Het doel hiervan was om na te gaan of bewoners een voorkeur hebben voor een variant.
Uit beide onderzoeken bleek een duidelijke voorkeur voor een MT buurtwarmtenet. Ook gaven de onderzoeken inzicht in de aspecten die bewoners belangrijk vinden en waar ze zich zorgen om maken. Dat blijken zaken als mogelijke geluidsoverlast en ruimtegebruik in de woning te zijn.
Een samenvatting van het eigen bewonersonderzoek inclusief bevindingen uit het Enneüs onderzoek staat in dit document Resultaten buurtonderzoeken rondom warmteoplossingen Oog in Al.
Aanvullend onderzoek naar kosten
Na de haalbaarheidsonderzoeken van Ekwadraat en Greenvis en beide bewonersonderzoeken hadden we veel informatie tot onze beschikking voor een keuze tussen een MT en ZLT syteem voor het buurtwarmtenet. Er ontbrak echter nog een onderdeel nog, namelijk het belangrijke aspect van de kosten voor de bewoners. In de eerdere onderzoeken was wel een financiele analyse gedaan, maar die was gericht op de haalbaarheid. We wilden ook weten wat de verschillen zouden zijn in de kosten voor de gebruikers. Daarop heeft Warmtetransitiemakers /Greenvis in de zomer van 2025 aanvullend onderzoek gedaan naar de operationele kosten. Zij onderzochten de totale nationale kosten en total cost of ownership van een ZLT en een MT warmtenet met een aquathermiebron in het Amsterdam-Rijnkanaal. De resultaten daarvan staan in het document Operationele kosten TEO systemen Oog in Al.
